Đến với Architect Talk lần này chúng ta sẽ cùng gặp gỡ một nữ kiến trúc sư luôn giữ cho mình thói quen “soi chiếu” mỗi ngày, như thắp một ngọn đèn nhỏ trong đêm để nhìn lại những bước chân đã đi qua. KTS Trịnh Thu Thủy không đến với kiến trúc từ những con phố đầy hào nhoáng, mà từ một làng quê nơi gió vẫn thổi qua nương rẫy.

Từ nơi bình dị ấy, chị học được cách nhìn mọi thứ chậm hơn, sâu hơn để rồi trong từng công trình của mình, các không gian chị tạo ra không chỉ dừng lại ở tính thẩm mỹ, mà còn là biểu tượng của sự soi chiếu và nuôi dưỡng nội tâm. Người ta có thể thấy ở chị sự tĩnh lặng, và còn có cả độ “động” của những dòng chảy không ngừng.

Trong hành trình nhiều năm làm nghề của mình, chị có bao giờ lùi lại để tự quan sát hành trình phát triển của bản thân không?

Chị là người có thói quen tự “soi chiếu” bản thân mỗi ngày, nó diễn ra tự nhiên như việc đánh răng mỗi sáng vậy, việc đó giúp chị nhìn lại mỗi ngày mình đã làm tốt chỗ nào và có điều gì mình cần điều chỉnh hay không. Sẽ có những giai đoạn chị dành vài ngày để chiêm nghiệm hành trình đã qua, việc nhìn lại mỗi ngày, mỗi tháng hay mỗi năm sẽ giúp em phân tích và từng bước “hiểu được bản thân mình”. Dù cho bất kể độ tuổi nào, cuộc sống đang viên mãn hay gặp khó khăn trắc trở, dù làm bất kể ngành nghề nào thì chị cho rằng việc hiểu bản thân là việc quan trọng nhất của mỗi người. Việc tự soi chiếu chính mình sẽ giúp ta nhìn rất sâu vào những quyết định, suy nghĩ, hay hành động của bản thân, đó là lúc ta đang tự đối thoại với bản thân.

Chị tin rằng mọi việc có thể giải quyết bằng việc đối thoại, với người khác và cả với bản thân mình. Ai cũng có khó khăn của riêng, chị là người có thể cho là có nhiều năng lượng, sự tự tin và trầm tĩnh nhưng phía trước đó là chị với bao lần vấp ngã, những quyết định sai, nhiều lần phải trả giá và đứng dậy bước tiếp. Chỉ khi ta hiểu được bản thân thì ta mới khách quan nhìn nhận được tất cả mọi mặt của những việc đang xảy đến, và vượt qua những khó khăn.

Rất nhiều dự án của ForestA đưa yếu tố mặt nước vào công trình, vậy với chị nước đóng góp vai trò gì?

Đối với chị chất lượng cuộc sống của gia chủ phản ánh chất lượng của không gian kiến trúc, khi em kiến tạo được không gian sống hài hòa và phù hợp với gia chủ thì em sẽ vô hình giúp họ nâng tầm chất lượng cuộc sống.

Tính thẩm mỹ tất nhiên là yếu tố quan trọng, nhưng sự phù hợp còn quan trọng hơn. Với chị không gian sống chất lượng là nơi mà ở đó ta luôn cảm thấy thoải mái, là nơi ta sạc lại năng lượng và muốn trở về mỗi ngày. Một nơi giúp ta chăm sóc cả thân – tâm – trí. Điều đó tưởng chừng như bình thường và đơn giản, nhưng để tạo ra được điều đơn giản đó cần rất nhiều nỗ lực và tinh tế để có thể hài hoà ba yếu tố thẩm mỹ – công năng – phong thuỷ.

Phong thuỷ ở đây là sự hài hoà về các yếu tố tự nhiên của đất trời, cụ thể hơn đó là một môi trường vi khí hậu tốt trong không gian sống với khí lưu thông dễ dàng, ánh nắng tự nhiên có thể tràn vào nhà, một cuộc sống gần gũi với thiên nhiên.

Trong tất cả những yếu tố của tự nhiên thì nước là một yếu tố rất đặc biệt, vì nó vừa có độ “tĩnh” và nó vừa có độ “động”, một trong những thủ pháp mà chị rất là yêu thích đó là một mặt nước ngay trước khi bước vào nhà. Hãy tưởng tượng sau mỗi ngày dài, khoảnh khắc về đến nhà và đi qua mặt nước thanh mát, ta được soi chiếu lại bản thân, tất cả năng lượng tiêu cực như được rũ bỏ, tâm trí tìm được về sự tĩnh lặng.

Những năm tháng tuổi trẻ khi chị bắt đầu những dự án đầu tiên, chị có những băn khoăn hay câu hỏi lớn nào không?

Như hầu hết mọi người chị cũng trải qua thời gian vật lộn với điểm khởi đầu, những ngày tháng ngồi trước một tờ giấy và mình không biết vẽ gì, không thể vẽ, không biết làm sao để đưa những thứ trong đầu thành bản vẽ hay xa hơn là thực sự xây dựng được những không gian đáng sống. Người làm nghệ thuật luôn có cho mình tính cầu toàn, luôn khắt khe với mọi thứ và chính mình, luôn muốn những gì mình làm ra phải đẹp, phải “đủ wow”. Thực ra đó là nỗi sợ vô hình của chúng ta, sợ phải đối mặt với mình non nớt, sợ lộ mình yếu kém, Đó là lí đo những bạn trẻ hay bị trì hoãn vì họ quá khó khăn với những nét vẽ đầu tiên. Thật ra, bạn có thể non nớt, bạn có thể chưa hoàn hảo, bạn luôn có thể sai lầm, chỉ cần bạn có thể bắt đầu.

Một sản phẩm chất lượng dù cho ở bất kỳ ngành nghề nào thi cũng cần phải được tạo nên hình trước rồi gọt giũa sau. Hãy tìm một điểm tựa, để ta có thể khởi đầu. Đối với thiết kế, chị luôn bắt đầu với việc phân tích điều kiện tự nhiên của khu đất, diện tích, hướng nắng, hướng gió, địa chất là những thứ không thể thay đổi. Sau đó chị dành rất nhiều thời gian để trò chuyện với gia chủ, để hiểu cá tính, nhu cầu và kì vọng của họ, mỗi đặc điểm đó chính là vân tay của mỗi dự án, là điểm tựa cho chúng ta bắt đầu. Giờ đây, chị vẫn không thể làm cho mọi việc hoàn hảo ngay từ những bước đầu, nhưng chị đã biết cách bắt đầu mọi việc một cách dễ dàng và đúng đắn hơn.

Khởi đầu luôn khó khăn, loay hoay, sợ hãi, không biết mình đang là ai, không biết mình muốn trở thành ai. Nhưng khi cơ hội tới thì phải nắm bắt, chỉ khi ta dấn thân vào công việc đó, ta mới biết có phù hợp với ta hay không. Chị rất khuyến khích các bạn trẻ làm việc với một tâm thế “lose-win”, thua ngắn hạn để thắng dài lâu, mình cứ vô tư và cho đi trước, lăn xả để trải nghiệm, đó là những viên gạch quý giá giúp em lớn mạnh, và khi cơ hội đến em sẽ có đủ sức để đón nhận. Hãy kiên nhẫn đan lưới để ra khơi ta bắt được cá lớn.

Là một trong số ít những nữ kiến trúc sư tại Việt Nam, chị có cảm thấy mình nhỏ bé trong ngành này không?

Chị là một đứa trẻ sinh ra từ làng, khi lên đại học chị mới được nhìn thấy cây piano ngoài đời. Thời điểm đầu khi đi làm thêm, chị nhận được 20,000/giờ, còn bạn chị đi dạy thêm piano nhận 200,000 một giờ, một ví dụ rất nhỏ thôi nhưng có thể thấy được khoảng cách thật to lớn. Trẻ con ở nông thôn thì một buổi đi học một buổi đi nhặt điều làm rẫy phụ ba mẹ, còn trẻ thành thị đến nhà văn hoá, học ngoại ngữ từ sớm, nên khi đứng chung môi trường với các bạn chị rất tự ti vì thấy mình thiếu thốn quá nhiều, có một khoảng cách trong tiếp cận giáo dục không dễ để xóa bỏ .
Sau này khi trải nghiệm đủ nhiều, có chiều sâu nội tâm thì chị nhìn mọi thứ đa chiều và khách quan hơn. Chị nhìn ra cái được và mất luôn luôn song hành. Một đứa trẻ sinh ra từ làng khó tiếp cận giáo dục và tinh hoa, ít thời gian học hành tri thức, nhưng chính vì thế mà đứa trẻ ấy tự lập và rắn rỏi từ sớm, thiếu thốn giúp em trân trọng với mọi thứ dù giản đơn, và hiểu được rằng chủ động xây dựng một bản thân vững vàng và luôn tìm kiếm cơ hội sẽ giúp em tự tạo dựng cho mình một cuộc đời em muốn sống.
Nữ kiến trúc sưtrong ngành này không nhiều, có lẽ vì những hạn chế về thể chất và định kiến xã hội, chị cũng gặp không ít khó khăn khi là một kiến trúc sư nữ. Nhưng thay vì nghĩ đến nữ giới trong ngành có yếu điểm gì, chị lại nhìn vào những điểm mạnh khi là một kiến trúc sư nữ. Đó là sự thấu cảm, kiên nhẫn, ấm áp và chu đáo của tính nữ bên cạnh năng lực nghề nghiệp.

Mỗi người sẽ có một hành trình, với hành trình của chị thì cột mốc nào mà chị đang hướng tới?

Có lẽ vì là đứa trẻ đã quen với đường làng nên chị không e ngại trước con đường nào dù là trải hoa hồng hay ghập ghềnh sỏi đá, chị thấy may mắn khi có thể hiểu mình, có những khát khao riêng, sự tự ti vẫn luôn còn, sự tự tin vẫn luôn có, cả những nỗi đau riêng và động lực, tất cả tổng hoà lại tạo nên một người sống rực cháy và hết mình. Khi em hiểu được bản thân, biết mình muốn trở thành ai em sẽ vững bước trên hành trình cuộc đời của riêng em.
Chị đang hướng tới một kế hoạch nhỏ là việc tưới nước cho hạt mầm tương lai ở trên những mảnh đất khô cằn dinh dưỡng, bằng những container thư viện được đặt tại những nơi khó khăn. Mỗi container chứa những đầu sách phù hợp với khả năng đọc của từng lứa tuổi, những phòng đọc như vậy sẽ giúp cho những đứa trẻ sinh ra từ làng có cơ hội tự mình tiếp cận kiến thức phong phú từ sớm, thu hẹp dần khoảng cách giáo dục và phần nào giúp các em tự mở ra cánh cửa cho cuộc đời mình . Sách là thứ đơn giản để làm giàu tư duy của con người và có khả năng mở ra những chân trời mới nếu đúng điểm chạm. Chị có thể thiết kế rất nhiều công trình đẹp, những không gian kết nối với thiên nhiên thì tại sao mình lại không làm một không gian kết nối tri thức.

Lời kết

Có lẽ, giữa thế giới của bê tông và kính, KTS. Trịnh Thu Thủy vẫn chọn cho mình cách đi riêng, nhẹ nhàng nhưng bền bỉ như hạt mầm mọc lên từ đất. Từ cô bé từng nhặt điều ở quê đến kiến trúc sư thấu cảm hàng ngày kiến tạo nên những không gian sống chữa lành. Hành trình ấy không chỉ là câu chuyện của một cá nhân, mà còn là lời nhắc dịu dàng về sức mạnh của lòng kiên nhẫn và niềm tin. Nhờ chị ta hiểu hơn vì sao những người “sinh ra từ làng” lại có thể mang trong mình thứ ánh sáng rất riêng, không rực rỡ nhưng đủ để sưởi ấm cả một không gian.