Ngành kiến trúc và quy hoạch đang chuyển mình mạnh mẽ trước làn sóng dữ liệu, tự động hóa và sự tham gia sâu rộng của trí tuệ nhân tạo (AI). Nhân vật của Architect Talk tuần này là một trong những người tiên phong của làn sóng đó. Từ một người làm quy hoạch, anh chọn viết thuật toán thay vì chỉ cầm bút vẽ, trở thành cha đẻ của UrbanAna – công cụ đang định hình lại phương pháp quy hoạch theo hướng Data-driven Design (Thiết kế dựa trên dữ liệu).
Câu chuyện của Kiến trúc sư Trần Ngọc Sơn là một hành trình rẽ lối đầy táo bạo đi từ những “nỗi đau” nghề nghiệp đến khát vọng nâng tầm chất lượng thiết kế bằng công nghệ. Điều gì đã khiến một kiến trúc sư trở thành người làm AEC Tech (Architecture – Engineering – Construction Technology), tức Công nghệ phục vụ ngành kiến trúc và xây dựng? Hãy cùng bắt đầu cuộc trò chuyện đầy những bước ngoặt thú vị này.

Từ một KTS Quy hoạch chuyển hướng sang Công nghệ thông tin để tạo ra UrbanAna, điều gì thôi thúc anh đưa ra quyết định mạo hiểm này?

May mắn là tôi nắm bắt được tư duy lập trình từ thời phổ thông nên việc bắt tay vào viết sản phẩm riêng cũng không quá khó. Khi đi làm thiết kế trong thực tế, tôi nhận thấy mình và đồng nghiệp lãng phí quá nhiều thời gian cho những thao tác thủ công lặp lại: vẽ từng nét đường, hatch từng lô đất, rồi loay hoay cân bằng bảng Excel chỉ tiêu GFA (diện tích sàn), mật độ, dân cư… Những việc này không chỉ nhàm chán mà còn rất dễ sai sót. Tôi tự hỏi: “Tại sao mình phải làm nô lệ cho những con số trong khi máy tính có thể làm tốt hơn?”

UrbanAna ra mắt tại sự kiện Kỷ niệm 77 năm Ngày Kiến trúc Việt Nam

Chúng ta đang dùng những bộ óc sáng tạo để làm những việc chân tay. Từ trăn trở đó, UrbanAna ra đời như một giải pháp “cởi trói” cho kiến trúc sư. Đây là công cụ hỗ trợ quy hoạch tự động, giúp vẽ mạng lưới đường, chia lô đất, áp chỉ tiêu sử dụng đất và tính toán số liệu ngay tức thì. Mục tiêu của tôi là giải phóng KTS khỏi việc thao tác thủ công, lặp đi lặp lại; để họ có thời gian làm công việc quan trọng nhất – là sáng tạo ra những thành phố đáng sống.
Các tính năng của UrbanAna. Từ đường phố, lô đất, công trình đến chỉ tiêu quy hoạch – mọi thao tác tính toán đều được tự động hóa trong một nền tảng duy nhất. Tôi nhận thấy một “khoảng trống” mà các phần mềm thiết kế hiện tại chưa có, nên tôi chọn là người sẽ giải quyết các nỗi đau này. Thay vì thiết kế một đồ án xây dựng, tôi thiết kế ra công cụ để hàng nghìn kiến trúc sư, kỹ sư và cả các doanh nghiệp bất động sản triển khai công việc nhanh hơn, hiệu quả hơn.

Được biết anh từng là tình nguyện viên của Quỹ học bổng Huỳnh Tấn Phát. Điều gì đã đưa anh đến với các hoạt động tại Quỹ?

Cơ duyên bắt đầu từ truyền thống “đàn anh dìu dắt đàn em” (hay còn gọi là Negre – Patron trong văn hóa trường Kiến trúc). Patron (đàn anh hướng dẫn) của tôi khi đó nhận học bổng và tham gia các hoạt động tại Quỹ học bổng Huỳnh Tấn Phát, nhờ vậy tôi cũng được đi theo hỗ trợ và làm tham gia các dự án tại quỹ.
Chính nhờ những ngày tháng tham gia triển khai hoạt động cộng đồng, cùng mọi người học tiếng Anh chuyên ngành đã giúp tôi “phá kén”, trở nên chủ động hơn và có một đời sống sinh viên sôi nổi, ý nghĩa.

Hình ảnh từ dự án Art for Kids Tây Ninh, một trong rất nhiều dự án từ Quỹ đem lại giá trị cho cộng đồng và tạo môi trường hoạt động xã hội cho sinh viên. (Anh Sơn ngồi ngoài cùng bên trái)

Trong hành trình chuyển ngành đầy táo bạo đó, theo anh đâu là hành trang quan trọng nhất được tích lũy từ thời sinh viên?

Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên phẳng, nơi mọi thứ đều được toàn cầu hóa. Bên cạnh kiến thức chuyên môn (là cái GỐC), thì Tiếng Anh là đôi cánh bắt buộc phải có. Những lớp học tại quỹ học bổng Huỳnh Tấn Phát như Lớp tiếng Anh kiến trúc của thầy Mel Schenck, lớp tiếng Anh debate của chị Hương chính là bước đệm quan trọng của tôi. Nhờ ngoại ngữ và tư duy mở, tôi mới có thể tiếp cận tài liệu công nghệ nước ngoài, làm việc với các đối tác quốc tế như SketchUp hay khách hàng toàn cầu. Nếu chỉ chăm chăm học vẽ mà bỏ qua kỹ năng bổ trợ, có lẽ giờ này tôi vẫn đang loay hoay với những bản vẽ 2D và không thể vươn ra biển lớn.

Các lớp học như tiếng Anh, tin học, kĩ năng mềm của Quỹ Huỳnh Tấn Phát đem lại cơ hội học tập và phát triển cho các bạn sinh viên. (Anh Sơn ngồi ngoài cùng bên phải hàng đầu tiên)

Ngoài nhiệm vụ của một sinh viên là học tập chăm chỉ để xây nền tảng kiến thức vững vàng, tôi nghĩ việc tham gia các hoạt động và sân chơi học thuật cũng quan trọng không kém. Những chương trình do quỹ học bổng Huỳnh Tấn Phát tổ chức đã giúp tôi mở rộng góc nhìn, rèn sự tự tin và tạo cơ hội cọ xát với những tư duy tiến bộ. Đó là những trải nghiệm mà sau này, khi bước vào con đường AEC Tech, tôi mới thấy giá trị của nó lớn thế nào.

Dưới góc nhìn của một người làm công nghệ, anh nhận định thế nào về sự chuyển dịch của công nghệ trong ngành Kiến trúc – Quy hoạch hiện nay?

Chúng ta phải nhìn nhận thực tế rằng ngày hôm nay, thiết kế không chỉ là cái đẹp mà còn là câu chuyện về dữ liệu, tốc độ và khả năng ra quyết định thông minh. Các văn phòng quy hoạch, kiến trúc đang chuyển sang cạnh tranh bằng những “tài sản dữ liệu” đó là những mô hình thiết kế hiệu quả, những layout đã được chứng minh thị trường hấp thụ tốt hay cấu hình công năng tối ưu.
Khi dữ liệu trở thành xương sống, ngành AEC đang bước sang giai đoạn BIM 2.0 nơi sự cộng tác diễn ra trong thời gian thực, AI tham gia tự động tạo phương án và kiểm tra quy chuẩn. Đó là lúc những giải pháp như UrbanAna phát huy tác dụng: từ việc tự động vẽ đường, tạo lô đất, áp sử dụng đất (Parametric) đến tự động tính toán chỉ tiêu quy hoạch, xóa bỏ hoàn toàn cảnh tính toán thủ công dễ sai sót.

Anh Sơn giới thiệu UrbanAna với các KTS Đà Nẵng

Với những thành công bước đầu của UrbanAna, anh có đang ấp ủ dự định nào tiếp theo cho tương lai?

Thế giới đang dịch chuyển sang mô hình Generative Design (Thiết kế kiến tạo). Sắp tới, tôi sẽ phát triển một giải pháp chuyên sâu hơn dành cho các nhà phát triển bất động sản và chủ đầu tư.
Đó sẽ là một công cụ giúp kiểm tra tính khả thi của dự án (Feasibility Study) gần như tức thời. Thay vì mất nhiều tuần để lên phương án sơ bộ, công cụ này sẽ sử dụng AI để tự động tạo ra các phương án bố trí mặt bằng, tối ưu hóa mật độ xây dựng và tính toán hiệu quả dòng tiền đầu tư ngay trên mô hình. Mục tiêu là giúp các bên ra quyết định nhanh chóng, chính xác dựa trên dữ liệu thực tế thay vì cảm tính.

“Học kiến thức chuyên môn trong trường là cái GỐC. Cái cây mọc lên từ gốc đó có thể trổ ra nhánh “Thiết kế”, nhưng cũng có thể trổ ra nhánh “Công nghệ xây dựng” (AEC Tech). Đừng giới hạn mình chỉ được làm người vẽ.”

Anh có lời khuyên nào gửi đến các bạn sinh viên kiến trúc đang đứng trước ngưỡng cửa nghề nghiệp?

Hãy tận dụng công nghệ như một công cụ tăng sức mạnh. GenAI có thể hỗ trợ tạo hình ảnh ý tưởng nhanh, mô phỏng phương án, phân tích dữ liệu và tự động hóa những việc lặp lại. Khi biết dùng AI đúng cách, bạn không chỉ tiết kiệm nhiều thời gian mà còn mở rộng khả năng sáng tạo của chính mình.
Và bên cạnh đó, đừng sợ AI hay phần mềm sẽ cướp mất việc làm. Thế giới đang bước vào kỷ nguyên của nhân sự lai, những người vừa có tư duy thiết kế vừa hiểu dữ liệu và công nghệ. Từ gốc kiến trúc, bạn có thể phát triển theo nhiều hướng như Thiết kế, AEC Tech, Data Analyst hay BIM Manager. Nếu giỏi chuyên môn, thạo công cụ và tốt ngoại ngữ, bạn hoàn toàn có thể làm việc cho các tập đoàn quốc tế ngay tại Việt Nam, hoặc tạo ra sản phẩm công nghệ bán cho toàn cầu như tôi đang làm với phần mềm đầu tiên là UrbanAna.

Anh Sơn cùng các TNV của Quỹ tại Buổi Lễ Kỉ Niệm của Quỹ Học Bổng Huỳnh Tấn Phát
“15 năm đồng hành cùng Sinh viên – Vươn mình ra biển lớn”

Lời kết

Câu chuyện của anh Trần Ngọc Sơn không chỉ là hành trình chuyển ngành táo bạo, mà còn là minh chứng cho thấy: Mỗi chúng ta đều có thể mở ra một lối đi riêng khi dám nghĩ khác. Trong một thời đại mà dữ liệu, công nghệ và sáng tạo đang hòa vào nhau, cơ hội chưa bao giờ rộng mở đến thế cho những người chịu học, chịu đổi mới và dám bước khỏi vùng an toàn. Hy vọng hành trình của anh sẽ là nguồn cảm hứng để bạn tin vào tiềm năng của chính mình và sẵn sàng tạo ra giá trị cho cộng đồng theo cách độc đáo nhất mà bạn có thể.