Trước khi bắt đầu bài phỏng vấn cho tập Architect Talk, host Vương Nguyễn đã dự định sẽ không hỏi những vấn đề liên quan đến sinh viên hay những kỹ năng mà người trẻ cần chuẩn bị trước khi tham gia thị trường lao động, vì những điều đó đã được khách mời chia sẻ trên bài viết “Xây dựng nền móng khi còn là sinh viên”. Tuy nhiên chủ đề này một lần nữa quay trở lại trong cuộc trò chuyện qua chia sẻ của Kiến trúc sư Giang Nguyễn về hành trình trở thành Kiến Trúc Sư, quá trình hình thành niềm đam mê với kiến trúc, và song song với đó là sự trưởng thành của con người anh, từ một cậu bé với nhiều xúc cảm khi đứng trước những bản vẽ cho đến sự nổi loạn của thời sinh viên, tới một nhà lãnh đạo, một kiến trúc sư, nhẫn nại, và vững vàng trước mọi áp lực.

Sứ mệnh lớn nhất của một người là hiểu chính mình

Từ cấp hai, anh đã say mê khi thấy những bản vẽ khổ A0 chi chít nét và hình dạng của một anh sinh viên kiến trúc đang thuê trọ trong hẻm, điều đó đã thai nghén định hướng của một kiến trúc sư tương lai. Anh miêu tả bản thân đã từng rất nổi loạn ở những năm đầu đại học: thích rock, tham gia ban nhạc, để tóc dài, đồ án có ý tưởng bay bổng và theo phong cách này cho đến khi anh bước vào năm tư. Có lẽ tình yêu len lỏi từ thuở thơ ấu đó đã vẽ ra cho anh một con đường mà anh phải đi cùng với nhiều tâm tư về nghề và tầm nhìn về tương lai cho sự phát triển không chỉ của bản thân mà còn là nền kiến trúc của Việt Nam. 

Với anh Kiến trúc là một hành trình dài, phải đến những năm ta 45 hay 50 tuổi thì mới có thể được coi là đã chín muồi. Chính trong những ngày tháng khó khăn trên giảng đường đại học, anh đã nhận thức và tìm ra con đường bản thân phải đi để có đủ kỹ năng, kiến thức và trải nghiệm cho một hành trình mới trong cuộc đời, hành trình bước chân ra biển lớn và làm việc cho công ty quốc tế.

Mỗi người chúng ta không phải ai cũng biết rõ bản thân sẽ làm gì trong tương lai, nhưng ta đều có rất nhiều cơ hội để khám phá ra những con đường mới, và đôi khi chúng ta sẽ đi lạc vào con đường của người khác. Nếu ta không đặt ra câu hỏi ngay từ khi bắt đầu “Mình thích điều gì? điều gì làm mình muốn sống và phát triển cùng nó?” thì ta sẽ không tìm được đâu là lối dành cho riêng mình. Ta cũng không thể dựa vào thành công của người khác để dán nhãn chính mình, rằng mình cũng phải làm được như họ. Bởi vì hành trình của mỗi người sẽ có những nốt thăng trầm khác nhau. Ta không cần trở thành bản sao của bất kỳ ai, cũng không cần chạy đua với kỳ vọng hay chuẩn mực được dựng lên từ bên ngoài. Điều ta cần là hiểu mình, hiểu nghề, hiểu hành trình mình đang đi. Và chỉ khi đó, ta mới có thể đi xa và bền bỉ với những quyết định của mình.

 “Mỗi người sẽ có một thế mạnh riêng”

Trong cách nói chuyện của Giang Nguyễn, có một sự nhấn nhá rất đặc biệt: “Ngay cả trong công ty của anh, mỗi người sẽ có một thế mạnh. Người giỏi thiết kế, người giỏi quản lý, người giỏi thi công. Mình không thể giỏi hết được.”

Khi còn là sinh viên ngành kiến trúc, chúng ta thường mơ về những công trình mang dấu ấn cá nhân, về những bản vẽ độc đáo khiến người khác phải trầm trồ. Nhưng giữa giấc mơ và thực tế là một khoảng cách rất dài khi ra khỏi giảng đường, người trẻ sẽ đối mặt với những thách thức khi bắt đầu từ con số 0. Họ thiếu kinh nghiệm thực tế và khả năng kết nối với môi trường làm việc chuyên nghiệp. Tuy nhiên, chính khoảng thời gian đi học này lại là cơ hội lý tưởng để rèn luyện tư duy thiết kế, tư duy nghề nghiệp nếu họ biết tận dụng nó. 

Việc học ở trường chỉ là một phần rất nhỏ. Kiến trúc là một ngành cần va chạm, học từ thực tế cùng với khả năng quan sát và thái độ học hỏi. Anh từng đi làm thêm ở văn phòng kiến trúc từ rất sớm, nhận những công việc nhỏ, những công việc không tên dành cho sinh viên, tận dụng mọi cơ hội để học từ thực tế: thực tập tại văn phòng kiến trúc từ năm 2, tham gia các buổi workshop, và thậm chí là nhận các dự án nhỏ tự làm để va chạm nghề nghiệp, để biết mình giỏi gì, thích gì, để chuẩn bị các kỹ năng cần thiết từ sớm và quan trọng hơn đó là hình dung về lộ trình nghề nghiệp trong tương lai.

Thiết kế cần có chiều sâu

Khi nhắc đến nghề kiến trúc, nhiều bạn trẻ thường nghĩ đến “tự do sáng tạo” hay “vẽ cho đẹp cho giống như trên mạng”, không không một câu chuyện, những thiết kế vô hồn. Ngoài ra, với Giang Nguyễn, một kiến trúc sư giỏi không chỉ sở hữu tư duy thẩm mỹ mà còn phải đảm bảo yếu tố kỹ thuật, ngân sách và khả năng thi công. Một bản vẽ đẹp là không đủ, nó phải có khả năng triển khai thực tế.

Để một thiết kế có hồn, có câu chuyện của chính nó là một hành trình dài với những tích lũy từ việc quan sát và đặt câu hỏi đúng. Cái “hồn” ấy cần là xuất phát điểm cho nét vẽ đầu tiên, nó được hình dung như một bài thơ đang được viết dựa trên cảm xúc của tác giả. Cái hồn ấy là khi bạn “tự vấn” mình trước mỗi bản thiết kế: “Mình muốn kể câu chuyện gì ở đây?”. Nhưng, đừng hiểu lầm với những kiểu thiết kế mang nặng hình thức như con rồng, con phượng, còn rùa hay trống đồng đang tràn ngập hiện nay.

 

Khuyến học

Người trẻ giờ đây ra trường là cứ vào vòng quay đi làm, tối về rồi quay lại đi làm… người trẻ giờ đây thiếu đi sức bật. Không hình dung được tương lai là gì cả.

Giang Nguyễn khuyến khích sinh viên tận dụng mọi cơ hội để học từ thực tế: thực tập, đi làm thêm tại văn phòng kiến trúc từ sớm có thể từ năm 2, đồng thời tham gia các buổi chia sẻ về nghề được tổ chức tại trường hay các diễn đàn. Những kiến thức đó quý giá hơn nhiều so với một bản thiết kế đẹp nằm trên giấy ở nhà trường. Anh đồng thời cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng mối quan hệ nghề nghiệp từ sớm thông qua các hội thảo, các cuộc thi.

“Mình làm những việc nhỏ thật tốt, rồi cơ hội sẽ tự đến”

Anh cho biết khi mới ra trường mình từng làm bản vẽ kỹ thuật, dựng model 3D, chỉnh sửa hồ sơ, tham gia các buổi họp, làm biên bản cuộc họp… những công đoạn mà sinh viên thường né tránh vì nghĩ “không sáng tạo”, khô khan và thiếu thú vị. Nhưng chính những điều này giúp anh từng bước hiểu sâu hơn về cấu trúc, vật liệu, cách làm việc, và xa hơn nữa là quy trình triển khai và vận hành một dự án thực tế.

Negre & Patron, sợi dây kết nối vô hình

Trong ký ức của anh, tuổi trẻ không phải là một hành trình đơn độc. Nó luôn có bóng dáng của những người đi trước và cả đi sau – mà anh gọi một cách thân quen là “mấy ông anh”, “tụi khóa dưới”.

Ngay từ những năm đầu đại học, khi đang còn loay hoay giữa những bản vẽ tay và công cụ kỹ thuật số, anh Giang đã có cơ hội tiếp xúc và học hỏi từ các đàn anh. Có người đưa anh những file AutoCAD cũ để luyện vẽ. Có người nhận anh làm “negre” để anh được phụ lên đồ án tại trường, bên cạnh việc anh phải chứng tỏ năng lực ở mức độ nào đó thì mới được nhận. Có người trả anh chút tiền công để ngồi làm mô hình, việc mà lúc ấy anh làm vừa vì kiếm tiền, vừa để tự học.

“Sợi dây vô hình nối 3 thế hệ gồm đàn em – bản thân – đàn anh của nghề Kiến trúc sư là một nét đặc trưng mà rất hiếm nghề khác có được. Nó vừa là truyền thống, vừa là di sản tinh thần để cùng nhau trưởng thành cho cả quãng thời gian trong giảng đường và hành nghề sau này. Ngày nay, di sản này dường như đang dần biến mất và được thay thế bằng cái tôi của mỗi người.”

Trong kiến trúc cũng như trong mọi ngành nghề khác,không ai thực sự đi một mình. Những người đi trước, bằng trải nghiệm và va chạm thực tế, sẽ để lại dấu chân trên những con đường mà người trẻ hôm nay đang chập chững bước vào. Đó không chỉ là bản vẽ, công trình, hay bài học trong sách vở  mà là những tri thức sống, được chưng cất qua năm tháng, qua từng sai lầm và cả những lần vượt qua giới hạn của chính mình.

Sự hiện diện của một người anh, người thầy, hay một người đồng hành dày dạn kinh nghiệm có thể trở thành chiếc la bàn giúp người trẻ định hướng rõ hơn giữa vô vàn ngã rẽ. Một mentor không cho bạn câu trả lời, nhưng họ giúp bạn nhìn sâu hơn vào câu hỏi. Họ không vẽ giùm bạn con đường, nhưng họ sẽ chỉ bạn cách dựng một nền móng thật vững.

Tìm được một mentor là tìm thấy một phần của tương lai mình trong ánh nhìn của người đã đi qua. Và đôi khi, chỉ cần một lời khuyên đúng lúc, một cái gật đầu tin tưởng, hay một câu chuyện đời thường được chia sẻ trong quán cà phê cuối tuần cũng đủ để người trẻ vững tin tiếp tục hành trình.

Khi trưởng thành, chúng ta lại làm điều tương tự với thế hệ đàn em của mình như các mà những người đàn anh đã làm. Và như thế, sợi dây truyền thống sẽ được kéo dài mãi, giúp mỗi người sẽ luôn có một “lối đi tắt” cho thành công của riêng mình.

 

Kết lại: Đường dù xa ta cứ đi

Làm kiến trúc không phải là một đích đến, mà là một hành trình kéo dài suốt đời. Một hành trình mà ta không thể chỉ vẽ trong phòng, mà phải bước ra chạm vào thế giới thật – vào những công trình từng được sống, từng được sai, từng được sửa. Ta quan sát phố xá, con người, ánh sáng, những chi tiết vụn vặt tưởng chừng không liên quan – để dần lắp ghép lại bức tranh nghề. Nhưng ta cũng không thể đi một mình. Người trẻ cần lắng nghe từ thế hệ đi trước, cần đối thoại với người đi sau. Và nếu đủ kiên nhẫn để không ngừng đào sâu vào chính mình, ta sẽ thấy: hành trình ấy không chỉ dài, mà còn nhiều điều lý thú để ta không ngừng trưởng thành cùng nó.