Nha Trang, một thành phố vốn được định danh bằng vẻ đẹp của bãi biển và sự phồn hoa du lịch, thực chất là một vùng đất với bề dày của lịch sử, nơi mang trong mình một nền văn hóa Chăm Pa đầy rực rỡ. Đây là nơi thiên nhiên ban tặng nhiều ưu đãi, đồng thời cũng là nơi đòi hỏi kiến trúc phải không chỉ đáp ứng công năng mà còn phải thâm nhập và diễn giải các lớp trầm tích văn hóa ấy. Trong bối cảnh đó, Mắm Restaurant được định vị như một công trình kiến trúc vượt qua vai trò của một nhà hàng đơn thuần, để trở thành một biểu tượng của sự kết hợp hoàn hảo giữa văn hóa Chăm Pa và hương biển mặn mòi.

Từ Tháp Bà Đến Mặt Đứng Đương Đại

Sawadeesign đã thổi hồn bởi những nét nghệ thuật Champa đặc trưng vào kiến trúc hiện đại tôn vinh và tái tạo di sản lịch sử mà không rơi vào sự sao chép hình thức. Cốt lõi của sự diễn giải văn hóa này nằm ở việc chuyển dịch hình ảnh và tinh thần của Tháp Bà Ponagar. Thách thức đặt ra cho Sawadeesign là làm thế nào để tích hợp sự linh thiêng, uy nghi của biểu tượng này vào một công trình thương mại đương đại mà vẫn giữ được sự tinh tế cần thiết.

Câu trả lời nằm ở kỹ thuật tái hiện bằng sự trừu tượng hóa hình học (Abstract Abstraction). Thay vì lặp lại chi tiết phù điêu hay cấu trúc tầng bậc của tháp, kiến trúc sư đã chọn tái tạo cử chỉ hình học của di tích. Phần mặt đứng của nhà hàng được tạo nên bằng nhiều viên ngói cũ tận dụng, nhưng được tạo hình theo chiều vuốt nghiêng. Chính đường nét vuốt nghiêng này đã cô đọng và chuyển tải đường nét chính của Tháp Bà Ponagar.

Sự lựa chọn này tạo ra một sự đối lập đầy ý nghĩa. Một mặt, kiến trúc sư sử dụng ngói cũ, một vật liệu mang tính đời thường, tái chế từ các ngôi nhà cũ địa phương, đại diện cho tính vernacular. Mặt khác, vật liệu này lại được sắp xếp để tạo nên hình thức sublime, lấy cảm hứng từ hình ảnh đền tháp thiêng liêng. Đây là hành động biến vật liệu tái sinh mang ký ức lịch sử thành một hình thức kiến trúc mang chiều sâu văn hóa cho công trình mới, tạo ra một sự kết nối đa chiều giữa quá khứ, hiện tại và môi trường.

Nghệ thuật Đóng – Mở và Kịch bản Dẫn dắt Không Gian

Mắm Restaurant không đơn thuần là một khối hộp chứa chức năng mà nó là một spatial narrative (kịch bản không gian) được viết bằng thủ pháp “đóng mở không gian”. Kiến trúc sư đã thiết kế một kịch bản dẫn dắt cảm xúc và tầm nhìn của thực khách.

Từ bên ngoài, lối dẫn vào được thiết kế hẹp, có vai trò như một bộ lọc, buộc người vào phải thay đổi trạng thái tâm lý. Không gian chuyển tiếp này được mở ra theo lối dẫn nhỏ, sau đó xuất hiện to và cao dần theo chiều dài xuyên suốt công trình. Sự mở rộng không gian dần dần này tái tạo lại cảm giác khám phá và tôn nghiêm thường thấy khi đi vào một quần thể kiến trúc cổ kính. Việc này điều tiết cảm xúc, tạo ra sự ngạc nhiên và kích thích, được thiết kế để tăng tính hứng thú của thực khách khi trải nghiệm các lớp không gian một cách tuần tự và có chủ đích.

Bức Tường Kể Chuyện

Bên trong các không gian, đặc biệt là khu vực các phòng riêng, kiến trúc sư đã mong muốn tạo ra nhiều sự khác biệt, từ cảm giác của “một ngôi nhà nhỏ đến các phòng ăn gia đình ấm cúng”. Để đạt được sự thân mật và chiều sâu văn hóa này, yếu tố thủ công đã được đưa vào một cách triệt để.

Điểm nhấn nội thất là những bức tường được làm hoàn toàn thủ công, kết hợp các hoa văn Chăm Pa tinh tế. Điều quan trọng là những bức tường này là thành quả của “chính đôi tay của những người thợ” , nhấn mạnh vai trò của lao động nhân công và tình tự địa phương, chứ không chỉ là bản vẽ của kiến trúc sư. Bằng cách này, công trình đã lồng ghép yếu tố nhân văn và văn hóa thủ công vào kiến trúc.
Bức tường thủ công này không chỉ là trang trí. Nó là nơi lưu giữ văn hóa vô hình (nghề thủ công địa phương, lịch sử truyền miệng) bên trong kiến trúc hữu hình. Mỗi họa tiết, mỗi nét chạm khắc, đều được thiết kế để “kể lên một câu chuyện về cuộc sống và văn hóa của dân tộc này”. Đây là một chiến lược thiết kế hiệu quả nhằm tạo ra sự kết nối cảm xúc sâu sắc và lâu dài giữa người trải nghiệm và di sản văn hóa mà nhà hàng đang tôn vinh.

Vật Liệu Hát Lên Ký Ức

Triết lý thiết kế của Sawadeesign thể hiện rõ ràng qua cách tiếp cận vật liệu chúng không chỉ là yếu tố chất liệu mà là phương tiện mang ký ức, truyền tải ý nghĩa sinh thái và văn hóa.
Giá trị của hệ điêu khắc mái chèo vượt ra khỏi khía cạnh sinh thái. Mỗi chiếc mái chèo tượng trưng cho sự lao động, sự gắn kết và cuộc sống mưu sinh vất vả của cộng đồng ngư dân Nha Trang. Việc sử dụng 179 chiếc mái chèo tạo ra một ẩn dụ thị giác mạnh mẽ về sự hồi sinh và sức mạnh tập thể của kinh tế biển.

Ngói cũ và các vật liệu đất nung thô mộc mang lại một cảm giác hữu cơ và ấm áp, hòa mình vào khí hậu địa phương. Khi bước vào không gian, thực khách được đón tiếp bởi sự ấm áp của nắng và gió biển, cùng với sự hoan hỉ của không khí địa phương. Sự lựa chọn vật liệu này giúp công trình Mắm Restaurant hòa quyện vào môi trường xung quanh và đồng thời kích hoạt các giác quan của thực khách từ thị giác đến cảm giác chạm và mùi vị.

Tổ Chức Không Gian Đa Chiều

Thiết kế không gian của Mắm Restaurant là một chuỗi các bước được biên đạo tỉ mỉ, nhằm điều chỉnh cảm xúc và nhận thức của thực khách về bối cảnh văn hóa mà họ sắp bước vào. Sự tổ chức không gian đã được phân chia rõ ràng để phục vụ nhiều nhu cầu khác nhau. Trong khi ngoại thất và không gian chính mang tính đại chúng và văn hóa, khu vực phòng riêng lại tập trung vào tính gia đình. Khu vực phòng riêng được thiết kế riêng biệt để tạo ra sự khác biệt, mang lại cảm giác ấm cúng, phù hợp cho các phòng ăn gia đình, như là từ một ngôi nhà nhỏ đến các phòng ăn gia đình ấm cúng. Sự chuyển đổi quy mô từ lớn (bên ngoài) sang nhỏ (bên trong) là một chiến lược thiết kế hiệu quả, đảm bảo rằng sự tôn vinh văn hóa không làm mất đi tính cá nhân và sự thoải mái khi thưởng thức ẩm thực

Sự phong phú về chi tiết vật liệu, sự hiểu biết về nguồn gốc ngói cũ , và sự tôn trọng đối với văn hóa Chăm Pa và nghề biển địa phương không thể được tái tạo nếu thiếu quá trình nghiên cứu dựa trên trải nghiệm thực tế. Sự am hiểu sâu sắc về bối cảnh Nha Trang đã cho phép kiến trúc sư đưa ra các giải pháp thiết kế có tính gợi nhớ cao. Những yếu tố trên đảm bảo rằng các tham chiếu văn hóa trong công trình không phải là sự trang trí hời hợt, mà là sự ứng dụng kiến thức sâu sắc, mang lại tính xác thực và chiều sâu triết học cho công trình.

Lời Kết: Tiếng Vọng Của Thời Gian

Sawadeesign Studio không chỉ mang đến một công trình kiến trúc, mà là một tổng thể nghệ thuật đa tầng, nơi triết lý kiến trúc, văn hóa, và ký ức lịch sử giao thoa. Công trình đã thành công trong việc chuyển hóa những yếu tố phi vật thể (hương vị mặn mòi của biển, tinh thần Tháp Bà, câu chuyện làng nghề) thành ngôn ngữ không gian hữu hình.

Mắm Restaurant là một đóng góp quan trọng cho kiến trúc Việt Nam đương đại, khẳng định rằng sự kết hợp thành công giữa bảo tồn di sản (Heritage Preservation) và ngôn ngữ đương đại là hoàn toàn khả thi. Nó đại diện cho một tiếng vọng của thời gian, nơi mỗi viên ngói cũ, mỗi đường nét vuốt nghiêng của Tháp Bà, và mỗi chiếc mái chèo đều cất lên câu chuyện về cội nguồn, và vị mặn mòi của đất mẹ mãi mãi đọng lại trong trải nghiệm cảm quan.

Tên công trình: Mắm Restaurant
Địa chỉ: 72 Nguyễn Thiện Thuật, Nha Trang
Diện tích xây dựng (m2): 350m2
Đơn vị thiết kế: Sawa Deesign
Năm hoàn thành: 2024