Nên Học Gì Khi Có Quá Nhiều Thứ Để Học? Cách Xác Định Bộ Kỹ Năng Phù Hợp Cho Bản Thân

Trong thời đại bùng nổ thông tin, việc lựa chọn nên học gì giữa vô số kỹ năng và kiến thức là một thách thức lớn đối với bất kỳ ai đang theo đuổi con đường phát triển bản thân và sự nghiệp. Bài viết này sẽ giúp bạn tìm ra hướng đi rõ ràng hơn thông qua mô hình hệ sinh thái kỹ năng – một chiến lược giúp xác định và phát triển bộ kỹ năng phù hợp cho bất kỳ công việc nào.

Tại sao chúng ta luôn thấy cái gì cũng cần học? – Giải mã nghịch lý của sự tiến bộ

Trong xã hội hiện đại, khi công nghệ và tiện nghi ngày càng phát triển, một nghịch lý kỳ lạ lại dần xuất hiện: càng tiến bộ, con người càng lo âu. Hiện tượng này được gọi là nghịch lý của sự tiến bộ (paradox of progress) – khi con người càng sống trong môi trường an toàn và đầy đủ, thì cảm giác bất an và áp lực lại càng gia tăng.

Theo báo cáo năm 2024 của Văn phòng Thống kê Quốc gia Anh (ONS), có đến 78% người dân tin rằng tội phạm đang gia tăng, dù trên thực tế, các loại hình tội phạm nghiêm trọng như giết người, cướp giật hay khủng bố đã giảm hơn 90% trong vòng 30 năm qua.

Tương tự, dù thế giới ngày nay đạt đến đỉnh cao của khoa học và an toàn xã hội, tỷ lệ trầm cảm và lo âu vẫn không ngừng tăng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tính đến năm 2023, 3,8% dân số toàn cầu – tương đương khoảng 300 triệu người – đang hoặc từng mắc chứng trầm cảm, gấp 3 lần dân số Việt Nam hiện tại.

Một trong những nguyên nhân chính gây nên nghịch lý này là sự tiêu thụ quá mức các phương tiện truyền thông. Những bài viết, video liên quan đến các cá nhân có thành tích vượt trội, sự thành công của bạn đồng chang lứa, những tỷ phú tuổi 20… thường nhận được nhiều sự chú ý hơn những thông tin tích cực. Điều này vô tình tạo ra cảm giác rằng bạn đang không đủ giỏi, dù thực tế bạn vẫn đang làm rất tốt việc của mình.

Tiếp xúc quá nhiều với các nội dung tiêu cực khiến não bộ hình thành cơ chế phòng vệ giả lập, liên tục cảnh báo về các mối nguy hiểm không có thật – hay còn gọi là những “chấm xanh” trong tâm trí. Đây là lý do vì sao bạn liên tục cảm thấy mệt mỏi, cảm thấy thua kém người khác, luôn không cảm thấy an toàn.

Vì Sao Việc Chọn Kỹ Năng Để Học Lại Quan Trọng?

Có thể bạn đang tự học để cải thiện bản thân, mở rộng cơ hội nghề nghiệp, hoặc chỉ đơn giản là để trải nghiệm điều mới. Dù lý do là gì, việc xác định mục tiêu học tập rõ ràng sẽ giúp bạn duy trì động lực trên hành trình dài phía trước.

“Tôi chỉ có một ít lý do để tiếp tục chạy, và vô số lý do để bỏ cuộc.” – Haruki Murakami

Khi bạn đã có động lực và tầm nhìn, bước tiếp theo là xác định: mình nên học gì?

Bước 1: Xác Định Vị Trí Năng Lực Hiện Tại

Trước khi lên kế hoạch học tập, bạn cần hiểu rõ điểm mạnh và điểm yếu của bản thân. Đây là nền tảng để lựa chọn kỹ năng phù hợp và xây dựng lộ trình học tập hiệu quả.

Dấu hiệu bên ngoài:

  • Chức danh, cấp bậc hiện tại
  • Kết quả bài test năng lực
  • Thành tựu, giải thưởng, phản hồi từ người khác
  • Hiệu suất làm việc (thời gian, chất lượng, hiệu quả)

Dấu hiệu bên trong:

  • Cảm xúc sau khi làm một việc nào đó (tự hào, thất vọng, thỏa mãn…)
  • Ghi chú từ các lần mắc lỗi, thất bại
  • So sánh giữa các kỹ năng của chính bạn – thay vì so sánh với người khác

❗ So sánh đúng cách sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về chính mình, tránh rơi vào cái bẫy áp lực đồng trang lứa.

Bước 2: Xây Dựng “Hệ Sinh Thái Kỹ Năng” Cho Riêng Mình

Dưới đây là mô hình “Hệ sinh thái kỹ năng” giúp bạn phân loại và phát triển kỹ năng một cách có chiến lược:

1. Kỹ năng giá trị (Main skills)

Là những kỹ năng cốt lõi, tạo ra giá trị trực tiếp cho công việc và sự nghiệp.

Ví dụ:

  • Với nghề Product Design: UX Design, UI Design
  • Với nghề viết: Viết kỹ thuật, Viết sáng tạo

➡️ Cách phát triển: Đào sâu – Rèn luyện – Thực hành liên tục.

2. Kỹ năng hỗ trợ (Supporting skills)

Là những kỹ năng giúp nâng cao hiệu suất, hỗ trợ cho kỹ năng chính.

Ví dụ:

  • Tư duy phản biện
  • Giao tiếp
  • Quản lý tác vụ
  • Tổ chức thông tin
  • Thiết kế hình ảnh, thu podcast, chỉnh sửa video…

➡️ Cách phát triển: Học song song, ứng dụng thực tế từng chút một.

3. Kỹ năng liên kết (Linking skills)

Giúp bạn hiểu sâu hơn về hệ thống, kết nối tốt hơn với người khác và phối hợp nhóm hiệu quả.

Ví dụ:

  • Kinh doanh
  • UX Research
  • Front-end
  • Lập chiến lược nội dung
  • Tiếp thị, quản lý dự án…

➡️ Cách phát triển: Nắm kiến thức nền, không cần chuyên sâu nếu không phải kỹ năng chính.

Cách Áp Dụng Mô Hình Này Trong Thực Tế

Khi bạn xác định được đâu là kỹ năng giá trị, thì hãy tập trung toàn lực để đào sâu và xây dựng thương hiệu cá nhân dựa trên kỹ năng đó. Việc phát triển kỹ năng này sẽ dẫn đến:

  • Cơ hội thăng tiến
  • Tăng thu nhập
  • Sự công nhận từ đồng nghiệp và cấp trên

Với các kỹ năng hỗ trợ, bạn có thể học dần trong quá trình làm việc. Còn kỹ năng liên kết, hãy học để hiểu – và tận dụng sức mạnh từ đồng đội có chuyên môn trong lĩnh vực đó.

Giải Đáp Một Số Câu Hỏi Thường Gặp

1. Có thể sở hữu nhiều kỹ năng giá trị cùng lúc không?

Hoàn toàn có thể – nếu bạn đủ động lực, thời gian và năng lực học tập. Tuy nhiên, nếu không chuyên sâu được kỹ năng nào, bạn có thể trở thành người đa năng nhưng thiếu độ sâu – phù hợp với vai trò tổng quát hơn là chuyên gia.

2. Người học nhiều kỹ năng tổng quát có cần hệ sinh thái khác không?

Khi không chuyên sâu từng kỹ năng, bạn có thể kết hợp chúng để tạo giá trị tổng hợp.

Ví dụ: Kỹ năng UI Design kết hợp với kỹ năng giao tiếp và thuyết trình giúp bạn trình bày ý tưởng thiết kế một cách hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, kỹ năng nào giúp bạn kiếm được thu nhập chính vẫn sẽ là kỹ năng giá trị cốt lõi.

Lời Kết: Mỗi Người Một Hành Trình, Nhưng Chiến Lược Giúp Bạn Chủ Động

Không có công thức cố định cho sự phát triển cá nhân – bởi mỗi người đều có bối cảnh, điều kiện khác nhau. Tuy nhiên, nếu bạn hiểu rõ bản thân, xác định được đâu là kỹ năng chính, đâu là kỹ năng cần hỗ trợ hay kết nối, thì bạn sẽ chủ động hơn trong việc chọn học gì và phát triển sự nghiệp theo cách phù hợp nhất.